4 Yıllık Lojistik Mezunu Ne İş Yapar? Pırıltılı Vaatlerin Ötesinde Soğuk Gerçekler
Şunu en baştan söyleyeyim: “Lojistik mezunu her kapıyı açar” masalı, mezunların omzuna yüklenen romantik bir söylencedir. Dört yıl boyunca tedarik zinciri, operasyon, optimizasyon konuşursunuz; sahaya indiğiniz gün karşınıza vardiya, KPI baskısı, taşeron karmaşası ve görünmez maliyetler çıkar. Bu yazı tartışma yaratmak için yazıldı: 4 yıllık lojistik diploması güçlü bir temel verir ama tek başına kariyer garantisi değildir. Asıl farkı sahada öğrenme hızı, dijital okuryazarlık ve etik duruş belirler.
Diplomadan Sahaya: 4 Yıllık Lojistik Mezunu Ne İş Yapar?
Lafı dolandırmadan: operasyon, planlama, satın alma, depo, taşımacılık ve analitik ekseninde çalışır. Somut örnekleyelim:
- Operasyon Uzmanı / Koordinatör: Rota planı, slot yönetimi, yük konsolidasyonu, cross-dock akışları; gecikme ve hasar yönetimi.
- Depo (WMS) ve Dağıtım: Yerleşim (slotting), dalga/dalgasız toplama, envanter sayımları, iade ve geri lojistik.
- Planlama & Talep: MRP/DRP, emniyet stoğu, tedarik süreleri, OTIF ve servis seviyesi takibi.
- Satın Alma & Tedarik: Tedarikçi seçimi, sözleşme müzakeresi, Incoterms, teslim ve ödeme şartları.
- Taşımacılık (TMS) & Forwarding: Yükleme planları, navlun teklifleri, multimodal çözümler; cost-to-serve hesapları.
- Gümrük ve Mevzuat: Rejimler, menşe, ATR/EUR.1, GTİP, ihracat/ithalat dosyalaması.
- Veri & Süreç Analisti: KPI panoları (Power BI/Looker), kök neden analizi, süreç otomasyonu (RPA/EDI).
- Sürdürülebilir Lojistik: Karbon ayak izi, doluluk optimizasyonu, tersine lojistik ve döngüsel akışlar.
Güçlü Yönler: Sistem Düşüncesi, Çok Kaynaklı Problem Çözme
İyi bir lojistik mezunu bütüncül görür. Tedarik, depo, dağıtım ve finansın aynı tabloya sığmadığını bilir; bir yerdeki “iyileştirme”nin başka yerde maliyet patlattığını sezgisel olarak yakalar. Operasyonel dil (yükleme saati, dwell time), ticari dil (marj, hizmet seviyesi) ve teknik dil (WMS/TMS/EDI) arasında çevirmenlik yapabilmesi mezunu değerli kılar.
Zayıf Yönler: “Teori Fazla, Zemin Soğuk” Gerçeği
İşte eleştiri: müfredat çoğu yerde 20. yüzyılın sorunlarına 21. yüzyıl jargonuyla cevap veriyor. Simülasyon dersi var ama gerçek veriyle çalışmak yok; gümrük anlatılıyor ama vaka tabanlı risk yönetimi eksik; sürdürülebilirlik konuşuluyor ama rota başına emisyon hesaplamayı bilen kaç mezun var? Üniversiteler ERP/TMS/WMS’ye “tanıtım” seviyesinde dokunuyor; mezun, ilk iş gününde tarayıcı, barkod, etiket standardı, slot hatası, iade tsunamiyle tanışınca afallıyor.
“Mezun Ne İş Yapar?” Sorusu Neden Yanlış Kurulmuş?
Çünkü lojistikte iş tanımı duruma göre evrilir. Bugün sipariş dalgalı; ekip planlamaya kayarsınız. Yarın tedarikçi riskli; satın almaya zıplarsınız. Ertesi gün araç krizi; taşıma ve müşteri iletişimi… Lojistikte değer, tek bir role sıkışmakla değil, krizde toparlama ve fonksiyonlar arası geçiş becerisiyle oluşur.
Provokatif Sorular
- Günde üç kez değişen planlara dayanıklılığınız yoksa bu sektöre girmek adil mi?
- “Aynı gün teslim” takıntısının çevresel ve insani bedelini hangi KPI’da hesaplıyorsunuz?
- Stajı ücretsiz bırakan şirket, yarın “sahaya in” dediğinde iş güvenliğine gerçekten bütçe ayırıyor mu?
- İlk iş ilanında “3 yıl deneyim” isteniyorsa, üniversite-sanayi ilişkisi kâğıt üzerinde mi kaldı?
Piyasadaki Tartışmalı Noktalar: Taşeron, Görünürlük, Veri Gözetimi
Taşeronlaşma: Esneklik sağlıyor ama kalite ve sorumluluk çizgilerini bulanıklaştırıyor. Krizde “kimin müşterisi?” sorusu boğazda düğümleniyor.
Görünürlük araçları: TMS/WMS/IoT harika; peki her adımı izlenen çalışanların etik ve motivasyon boyutu kimde?
Ücretsiz kargo hurafesi: Pazarlama puan toplarken depo fazla mesaiye, filonun doluluk oranı düşüşe, karbon emisyonu artışa geçiyor. Maliyet kime yazılıyor?
Kariyer Yollarını Gerçekçilikle Yeniden Çizmek
“Mezun ne iş yapar?” yerine “hangi yetkinliklerle hangi değeri üretir?” diyelim. Somut bir çerçeve:
- Dijital okuryazarlık: Excel ileri, SQL temel, veri modeli ve görselleştirme (Power BI/Looker). Basit bir maliyet/emisyon paneli kurabiliyorsanız öne geçersiniz.
- Süreç ve kalite: SIPOC, değer akış haritası, kök neden (5N1K/Fishbone), standart iş.
- Mevzuat ve sözleşme: Incoterms, cezai şart, teslim garantisi—romantizm değil satır arası.
- İletişim: Sürücü, operasyon, müşteri ve finansla aynı anda, çelişen öncelikleri yönetebilecek dil.
- Güvenlik ve etik: Vardiyada kısa yol yok. OTIF kadar insan ve emisyon KPI’ları.
Mezunun Karşılaştığı İlk Gerçekler: Beklentiler ve Duvarlar
Gerçek 1: Diploma başlangıç biletidir; sahada değer üretmeyen “sertifika koleksiyonu” kimseyi ikna etmez.
Gerçek 2: İngilizce ve tedarik sözleşmesi okuma becerisi, bir rota optimizasyonu kadar kariyer belirleyicidir.
Gerçek 3: “Planı mükemmel yap” değil, “bozulan planı şeffaf toparla” kültürü sizi taşır.
Rol Bazlı Örnek Günler
- Operasyon: Sabah doluluk/OTIF kontrolü, öğlen liman randevusu krizi, akşam iade dalgası—gününüz yangın söndürmek ve öğrenmekle geçer.
- Planlama: Talep tahmin sapması, emniyet stoğu ayarı, nakit ve servis seviyesi gerilimi—hepsi aynı tabloda.
- Analitik: “Niye geç kaldık?” sorusunu veriyle yanıtlayan kök neden analizi; çözüm deneyip etkisini ölçmek.
Sonuç: Ünvan Değil, Dayanıklılık ve Değer Üretimi
4 yıllık lojistik mezunu ne iş yapar? Ünvan saymak kolay: operasyon, planlama, satın alma, forwarder, analist… Zor olan şudur: Çelişen hedefler arasında tutarlı karar verip maliyeti, riski ve insanı aynı denklemde görebilmek. Parıltıyı değil dayanıklılığı ödüllendiren bir kültür kurabildiğinizde hem mezun kazanır hem şirket. Şimdi dürüst olalım: Kendi süreçlerinizde hangi görünmeyen maliyeti (iade, boş kilometre, iş güvenliği, emisyon) bugün tablonuza eklemeye hazırsınız? Ve üniversite—sektör iş birliğinde hangi pratik beceri yarın ders planına girmeli?